Tính đến ngày 29/11, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành 101/101 nhiệm vụ được Thủ tướng Chính phủ giao. Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá, tháng cao điểm quốc gia về chống khai thác IUU đã kết thúc, nhưng mục tiêu đặt ra sau hơn 8 năm là gỡ "thẻ vàng IUU" của Ủy ban châu Âu (EC) vẫn chưa đạt được, đòi hỏi phải hành động quyết liệt hơn trong thời gian tới. Từ thực tế lực lượng chức năng khó kiểm soát hoạt động trên không gian biển rộng lớn, Phó Thủ tướng đề nghị thay đổi cách thức giám sát hoạt động của tàu cá, trong đó tập trung kiểm soát trên bờ và ứng dụng công nghệ số, viễn thông. Phó Thủ tướng yêu cầu kiên trì xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia, coi đây là "giải pháp phải làm bằng được" để giám sát toàn diện tàu cá và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác. Khi hệ thống dữ liệu hoàn chỉnh, Việt Nam có thể trực tiếp trao đổi với EC, cung cấp đầy đủ thông tin về tàu vi phạm, tàu nằm bờ, xuất xứ hàng hóa thủy sản, quá trình cấp phép, tiến độ xử lý vi phạm…

Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và địa phương báo cáo tập trung về tiến độ xây dựng VNFishbase. Trong tuần, các đoàn công tác sẽ xuống địa phương để kiểm tra thực tế, gồm: Lực lượng Biên phòng, các cảng cá, chi cục Thủy sản và việc quản lý tàu cá, nhằm đánh giá "chuyển biến thật hay chỉ trên giấy". Về xử phạt hành chính trong lĩnh vực thủy sản, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường có văn bản trả lời EC, làm rõ việc thực thi khung pháp lý mới sau khi sửa đổi các Nghị định 37/2024/NĐ-CP, Nghị định 38/2024/NĐ-CP. Đồng thời, nhiều đoàn công tác cần được thành lập để kiểm tra các địa phương về các tồn tại trong công tác phòng, chống khai thác IUU, gồm: Bộ Nông nghiệp và Môi trường; Bộ Công an; Thanh tra Chính phủ; Bộ Quốc phòng… Phó Thủ tướng nhấn mạnh, "việc trao đổi với EC phải dựa trên văn bản, số liệu, kết quả thực tế".

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, từ nay đến ngày 15/12 là thời hạn quan trọng để hoàn tất các nhiệm vụ, giải quyết các vấn đề tồn đọng liên quan đến phòng, chống IUU. Các bộ, ngành liên quan tiếp tục kiểm tra, đánh giá kỹ các số liệu về tàu cá vi phạm, đặc biệt là những tàu bị bắt do khai thác trái phép và xâm phạm lãnh hải nước khác; giải trình rõ ràng sự chênh lệch giữa số liệu Việt Nam cung cấp và số liệu của EC, làm rõ các lý do khách quan, ví dụ như tàu hoạt động tại vùng biển chồng lấn, tranh chấp thì không thể coi là vi phạm.

Các địa phương chịu trách nhiệm trong xử lý vi phạm hành chính, cũng như xử lý hình sự các trường hợp tàu cá bị bắt giữ ở nước ngoài. Đồng thời, các cơ quan phải cung cấp hóa đơn, biên bản tịch thu tài sản, giấy phép bị hủy và hình ảnh minh chứng để chứng minh việc xử lý đã được thực hiện đầy đủ. Các trường hợp không thể xử lý do hết thời hiệu hoặc các tình huống đặc biệt cũng cần được giải thích rõ ràng. Mục tiêu là xử lý 100% vi phạm, đồng thời công khai, minh bạch với EC và cộng đồng quốc tế.

Phó Thủ tướng yêu cầu tiến hành kiểm tra toàn diện, không chỉ trên giấy tờ mà phải đi thực địa, đánh giá dữ liệu về các trường hợp đã xử lý hình sự, hành chính. Đặc biệt là cần kiểm tra kỹ việc lắp đặt, duy trì kết nối VMS, việc thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến xử phạt, cấp chứng nhận xuất xứ, quản lý cảng cá, số tàu không đủ điều kiện hoạt động, đảm bảo dữ liệu chính xác và minh bạch…

Liên quan đến VNFishbase, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, khi kiểm tra tại các cơ sở, cần xác định rõ hệ thống có vận hành đúng như báo cáo, mô tả là "liên thông, tích hợp, đa mục tiêu, hướng tới tiêu chuẩn đúng, đủ, sạch, sống". Nếu còn thiếu sót, ngay trong tuần này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chủ trì rà soát, xây dựng, hoàn thiện Quy chế khai thác, quản lý dữ liệu, rà soát và hoàn thiện các quy trình liên quan. Trong đó, quy chế phải xác định rõ ai được tham gia, ai được sử dụng chức năng gì, và trách nhiệm của từng người sử dụng. Đặc biệt, chủ tàu, thuyền trưởng phải chịu trách nhiệm về nhật ký khai thác, theo dõi tuyến hành trình và kê khai đánh bắt. Dữ liệu này sẽ phục vụ cho việc cấp giấy phép, chứng nhận và các thủ tục liên quan. "Đây là công tác rà soát, không phải xây dựng mới toàn bộ hệ thống, làm đến đâu rà soát đến đó", Phó Thủ tướng nhấn mạnh..

Đồng thời, Viettel và VNPT phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường rà soát VNFishbase, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia toàn diện, bao gồm cả khai thác và nuôi trồng.

Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng yêu cầu đánh giá hiệu quả việc vận hành VNFishbase, thử nghiệm và bổ sung hướng dẫn cảng tư nhân tham gia quản lý tàu thuyền và chứng nhận. Bên cạnh đó, các địa phương phải sớm trình Chính phủ dự án sinh kế cho chuyển đổi nghề cá, bao gồm ứng dụng công nghệ cao nuôi trồng xa bờ và phát triển nghề dịch vụ, du lịch.

Liên quan đến các tiêu chuẩn quốc tế về ngành nghề khai thác thủy sản, Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành và VASEP tiếp tục rà soát và sửa đổi Luật Thủy sản để bảo đảm hài hòa với các yêu cầu pháp lý của Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và một số quốc gia khác.  Việc rà soát phải đầy đủ, không được bỏ sót, và trong thời gian chờ Luật Thủy sản được thông qua, các đơn vị cần chuẩn bị báo cáo về tính phù hợp pháp luật, bao gồm các vấn đề về loài động vật cần bảo vệ, 12 ngành nghề khai thác thủy sản không được Hoa Kỳ công nhận tương đương và 14 ngành nghề được công nhận tương đương; đồng thời đề xuất ban hành Nghị quyết của Chính phủ về bảo vệ môi trường, quản lý ngành nghề khai thác thủy sản, bảo đảm quyền, nghĩa vụ của người dân được thực thi đúng luật và đáp ứng yêu cầu quốc tế, giải quyết dứt điểm các vấn đề còn xung đột về pháp lý và kỹ thuật với các quy định của Hoa Kỳ, EU, và một số quốc gia khác.

Về công tác phối hợp trong đối thoại, làm việc với các đối tác quốc tế như EC, Hoa Kỳ, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Ngoại giao, Bộ Tư pháp cử cán bộ có chuyên môn pháp luật và ngoại ngữ tham gia hỗ trợ cho Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Các báo cáo và dữ liệu phải được chuẩn bị đầy đủ, minh bạch, sẵn sàng thử nghiệm để EC kiểm tra.

Ban Biên tập